02 июля 2010 г.
Çулталăкра çĕр çинче 3 миллион çын чĕлĕм туртнипе вилет. Раççейре арçынсен - 70, хĕрарăмсен 30 проценчĕ туртать.
Табак тĕтĕмĕ çын сывлăхĕшĕн калама çук сиенлĕ пулни паллă. Унта 4 пине яхăн хими веществи пур, вĕсенчен 400-ĕшĕ уйрăмах наркăмăшлă. Шăпах чĕре, ÿпке, хырăмлăх язви чирĕсене пуçараканнисем. Ÿпке ракĕпе нушаланакан 10 çынран 9-ăшĕн чир сăлтавĕ табак туртнипе çыхăннă.
«Волжанка» санаторипе курорт комплексĕнче «Чăваш Енре табак туртнине хирĕç кĕрешесси: стратеги тата практика» ятпа семинар иртрĕ. Унта Мускавран килнĕ «Сывă регионсем» ассоциаци общество организацийĕн правлени председателĕ А. Шабашов эксперт, «Пуласлăх - чĕлĕмсĕр» кампани координаторĕ О. Кнорре хутшăнчĕç.
Пирĕн тăрăхра кашни çулах 6 пине яхăн çын эрех-сăра ĕçнипе, 2-3 пинĕшĕ вара чĕлĕм сиенне пула вилет. Таджикистанпа тата Узбекистанпа танлаштарсан Раççейре çын вилесси темиçе хут пысăкрах иккен. Ку çĕршывсен экономики арканнă, пурнăç условийĕсем япăхрах пулин те арçынсем чылай ытларах пурăнаççĕ. Вĕсен хушшинче ĕçекен-туртакан питĕ сайра.
«Туртни - сиенлĕ йăла мар, ку наркотик витĕмĕ», - терĕ семинарта А. Шабашов. Çитменнине ăна кашни утăмра рекламăлаççĕ. «Çăмăллисем», «çемçисем», «сахал сăмалаллисем» тесе çырнине асăрханах ĕнтĕ. Халăх унашкаллисене сиенĕ сахалрах тесе туянать. Тĕрĕссипе вара вĕсен наркăмăшĕ ытларах та. «Çăмăллисене» чĕлĕм юлашкинчен, тусанĕнчен хатĕрлеççĕ иккен. Табак тусанне малтан пĕçереççĕ, кайран соуссемпе ароматизаторсем хушса тутине лайăхлатаççĕ. Çапла майпа сигаретăн 30 проценчĕ табак çулçинчен, ытти вара - унăн юлашки хатĕр-хĕтĕрĕнчен тăрать.
Хĕрарăмсем валли кăларакан хитре хуплашкаллă журналсенех илер. Пĕр страницăра сăн-питри пĕркеленчĕкрен хÿтĕлекен хаклă йышши VICHY крем рекламăлаççĕ пулсан, тепринче вара _ табак. Пирус-сигарет та çынна хитре пулма, çамрăкланма пулăшать-ши;
Табак туса кăларакан концернсем юлашки вăхăтра хăйсен умне тĕллев лартнă: хĕр ачасене май пур таран ытларах сигаретпа туслаштармалла. Çавăнпах пирус пачкисене хитререн те хитре, илĕртÿллĕрех кăларма тăрăшаççĕ.
Ача сигарета вак-тĕвек е шкулта апатланма парса янă укçапа туянма пултартăр тесе сутлăха йÿнĕ хакпа тăратаççĕ. Калăпăр, пĕр пачка 100-200 тенкĕ тăнă пулсан ăна шкул ачи туянаймастчĕ. Ашшĕнне те вăрласа туртаймĕччĕ. Хаклă сигарет шутра пулĕччĕ. Çул çитмен çамрăксене туртма пăрахтарма йывăр.
Сигаретпа сăрана киосксенчех туянма май пурри те япăх. Вĕсем уйрăм лавккасенче кăна пулнине нимĕн те çитмест.
- Пирĕн çĕршывра туртма пăрахтарас тесе нимех те тумаççĕ темелле. Çакна кимĕри шыва чей кашăкĕпе тăкнипе танлаштарма пулать. Кун пек чухне малтан шăтăка хупламалла, вара усси пулĕ, - терĕ А. Шабашов семинарта.
Хĕвел анăçĕнче те тахçан американецсем вăйлă туртнă. Халĕ унта чухăн негрсем çеç çăвара пирус хыпаççĕ. Нью-Йоркра вара туртмалли вырăнсем те çук. Çавăнпа та штатсенче халăхăн 20 проценчĕ çеç табакпа туслă. Американецсем туртма юраман çĕрте алла сигарет тытмаççĕ. Мĕншĕн тесен вĕсем хăйсене айăпласран хăраççĕ.
А. Шабашова сывлăхпа кану учрежденийĕсенче сигарет сутни те тĕлĕнтерчĕ. «Волжанка» киоскĕнче темĕн тĕрли те пурччĕ.
ЧР Президенчĕ «Чăваш Республикинче табак туртассинчен сыхланмалли хушма мерăсем çинчен» Указ кăларнăччĕ. Организацисемпе учрежденисен ертÿçисем унти сĕнÿсене пăхăнсан тем пекехчĕ. Кирек мĕн тесен те сывлăх хамăртан килет.