30 сентября 2009 г.
Муркаш районĕнчи Шаптакри Потаповсем патне пыракансем хуçи тухса кĕтсе илемсĕр те калинккерен кĕме шикленеççĕ. Кил картинче мăнаçлăн утакан, тĕреклĕ те патвар, пысăк кайăксем такам сехрине те хăпартĕç. Тата вĕсем ахаль хурсем мар, кĕрешÿçĕсем. Тепĕр майлă каласан çапăçма юратакан ăрат. Ахальтен-им урамра вĕсене асăрхасан ытти хур-кăвакал самантрах тарса çухалать. Хуçисем çакăншăн тарăхаççĕ-и, тен. Анчах мĕн тăвăн, çут çанталăкра вăйли пуç пулса тăрать.
- Эпир ача чухнех хурсем тытнă, - тет тĕлĕнтермĕш кайăксем усракан Радислав Иосифович Потапов. - Астăватăп-ха, çу енне, ял çыннисен хурĕсем урама, ешĕл курăк çине тухсан хăшĕ вăйлăраххине, ыттисенчен хăраманнине час-часах сÿтсе яваттăмăр. Çавăнпа хамăн та хăюллă, вăйлă кайăксем туянас килетчĕ. Тĕрĕссипе каласан, ялта пурăнакансенчен кашниех ăратлă, çирĕп те сывă, илемлĕ выльăх-чĕрлĕх, кайăк-кĕшĕк усрама тăрăшать. Çакă пуянлăха, пурнăç шайне кăтартакан паллă-çке. Хуçине кура выльăхĕ тенĕ.
Чăваш Енре тахçан кĕрешÿçĕ хурсене усранă-ха, анчах çак ăрат майĕпен хушма хуçалăхран çухалнă. Тупса илме йывăрри те, хакли те чăрмантарнă-тăр. Р. Потаповăн та вĕсене чылай шырама тивнĕ. Тулăн çапăçакан ăратне кÿршĕри регионта усранине пĕлсен пĕр тăхтамасăр унта çул тытнă. Анчах хушма хуçалăх хуçи чаплă хурĕсене ниепле те сутма килĕшмен. «Çĕршывра чăх грипĕ сарăлнипе чир-чĕр ересрен хăрать имĕш. Аран-аран ÿкĕте кĕртрĕм», - тет Радислав Иосифович.
Ĕçĕ ăннипе савăннăскер, вăл хавхалансах хур ĕрчетме тытăннă. Хальхи вăхăтра çапăçакан хурĕсем 30 пуçа яхăн. Пилĕк çулта хăй евĕрлĕ кайăксене лайăх пĕлсе çитнĕ вăл. Иккĕмĕш çул ĕнтĕ Чулхулари Борск районĕнче иртекен Раççей ăмăртăвне хутшăнать, Чăваш Ен чысне хÿтĕлет.
- Хальлĕхе манăн хур ăмăртура выляса яни пулман-ха, - мăнаçлăн пĕлтерет Потапов. - Ватăрах, анчах опытлă хур аçи. Çĕнтереймесен вăл тек тытăçăва хутшăнаймасть, теприне, вăйлăраххине хатĕрлеме тивет.
Р. Потапова ăмăртусенче мала тухнăшăн, Руçри йăла-йĕркене тытса пыма пулăшнăшăн, хăй евĕр кайăксем ĕрчетнĕшĕн Хисеп грамотисемпе дипломсем, Тав хучĕ панă. Чăн та, çакăн пек пуçаруллă, ĕçчен çынсем тăрăшнипе ĕнтĕ асатте-асаннесен йăли-йĕрки, культури упранса юлать.
- Çапăçма юратакан хурсем çынсене те тапăнмаççĕ-и?
- Çук, тĕкĕнмеççĕ, чĕпписене хÿтĕленĕ чухне вара ăна-кăна пăхса тăмаççĕ, пурне те хăвалаççĕ.
- Вĕсем ахаль хурсенчен тата мĕнпе уйрăлса тăраççĕ?
- Пăхăр-ха вĕсем çине, - аллипе тĕллесе кăтартать Радислав Иосифович, - мĕнле илемлĕ, тĕреклĕ, вăйлă, çÿллĕ! Мăйĕ икĕ хут хулăнрах тата çирĕпрех, йывăрăшĕ çичĕ килограма яхăн. Картишĕнче хурсем утса çÿренине сăнатăн та чун хĕпĕртет. Манăн çак ăрата, харсăр та никамран хăраман кайăксене ăруран-ăрăва парса хăварас, упрас килет.
Чаплă ăратăн хакĕ те хăйне кура. Вăтамран 2500-3000 тенкĕ тăрать. Ăмăртусене хутшăннă, çĕнтернĕ кайăксем тата хаклăрах. Эппин, пĕлсе пăхсан тупăш та илме пулать, унсăр пуçне какайĕ, мамăкĕ те паха.
Кайăксене Потаповсем юлашки вăхăтра килти вольерсенче тытма тăрăшаççĕ. Ялта ăмсанакансем, кĕвĕç чунлисем те пур. Вĕсемшĕн сайра тĕл пулакан ăрат-и е ахаль хур - пурпĕрех, ан чăрмантарччăр кăна. Çавăнпах-и урамра хурсене амантса яни те пулнă. Е тата пысăк йыт-качка тапăнать. Парăнма, каялла чакма хăнăхманскерсем суранланнине пăхмасăр хирĕç тăраççĕ. Радислав Иосифович вĕсене кĕтмен тĕл пулусенчен хăтарма, инкек-синкекрен упрама тăрăшать. Юратнă чĕр чунĕсене хушма хуçалăхсенче сарма, Чăваш Енре те ĕлĕкхи йăла-йĕрке таврăнасса, хурсен çапăçăвне йĕркелеме тытăнасса ĕмĕтленет, шанать вăл.
Л. Никитина.
В. Романов сăн ÿкерчĕкĕнче - Р. Потапов.